Việc nhiều rapper học cách rap qua việc freestyle ứng biến, và bằng cách sử dụng freestyle khi nói chuyện hoặc chơi gieo vần như một cách tập luyện, được miêu tả trong cuốn How to Rap.[16] Mục đích vừa là để giải trí, như một hoạt động trị liệu, khám phá ra nhiều cách rap khác nhau, khích lệ bản thân, tăng khả năng hoạt ngôn, hay là như một thú vui tinh thần.[17] Freestyle ứng biến cũng có thể được biểu diễn trực tiếp, như là để chiều lòng đám đông,[18] hay để che đi lỗi biểu diễn.[19] Để chứng tỏ rằng mình đang ứng biến ngay trên sân khấu (thay vì viết trước và nhớ lại), các rapper thường đề cập đến địa điểm hay đồ vật ở ngay lúc đó, rồi dùng chúng để gieo vần.[6]

Freestyle thường được biểu diễn theo phong cách a cappella,[1] hoặc beatboxing (thường thấy trong Freestyle[1]), hoặc trên nhạc nền của một bài hát. Thường thì các rapper biểu diễn freestyle ở một nhóm được gọi là "cypher" (hay "cipher") hoặc như một phần của một trận "freestyle battle".[1] Do sự ứng biến tự nhiên, nhịp và vần trong freestyle được sử dụng một cách thoải mái hơn so với những bản rap thông thường. Nhiều nghệ sỹ freestyle dựa trên hoàn cảnh, cảm nhận của họ ngay lúc đó, tuy nhiên họ cũng chuẩn bị sẵn một vài mẫu vần và câu đề phòng để cho bài rap được mượt mà. Freestyle cũng có thể được dùng như một phương pháp sáng tác album hoặc các bản mix.[20]